Δευτέρα 6 Οκτωβρίου 2014

Mουντάκης Κωστας [ΜΟΥΝΤΟΚΩΣΤΑΣ]

Μουντάκης Κώστας


«Τον εγνώρισα το '47 σαν χωροφύλακα στο Ρέθυμνο. Επαιζε λίγο λύρα, αλλά όχι αξιόλογη. Οταν μετατέθηκε στην Αθήνα, εργάστηκε τόσο σκληρά, που είχε μεγάλα αποτελέσματα. Δεν πίστευα στα αυτιά μου όταν τον ξανάκουσα. Ο Σκορδαλός ήτονε ωραίος στα συρτά, αλλά ο Μουντάκης ήτονε ωραίος σε όλα. Θα περάσουνε πολλά χρόνια, ίσως και αιώνες, για να βγάλει η Κρήτη ξανά Μουντάκη».

Ο λόγος έχει ιδιαίτερη αξία, όταν προέρχεται από τα χείλη ενός δεξιοτέχνη, όπως ο Λεωνίδας Κλάδος, ο οποίος μιλά με θαυμασμό για τα έργα και τις ημέρες του κορυφαίου δημιουργού και φίλου του, Κώστα Μουντάκη. Σήμερα συμπληρώνονται δέκα ολόκληρα χρόνια απ' όταν έκλεισε τα μάτια του ο Κώστας Μουντάκης. Για τη γενέτειρά του, την Αλφά Μυλοποτάμου Ρεθύμνου, αλλά και για όλη την Κρήτη, δεν υπήρξε απλώς ένας ερμηνευτής, λυράρης, συνθέτης, αλλά μια θρυλική μορφή, που εν πολλοίς έχει σφραγίσει την τύχη της κρητικής λύρας.

Σε μιαν εποχή, που το βιολί κυριαρχούσε στα Χανιά και στο Λασίθι, μας ανέφερε ο μουσικοσυνθέτης Γιώργος Ε. Παπαδάκης, μέσω των ραδιοφωνικών εκπομπών και της συνεργασίας του με τον Σίμωνα Καρά, ο Κώστας Μουντάκης ανέδειξε τη λύρα σε σύμβολο της κρητικής μουσικής.

Κι ήταν ο φίλος του, ένας άλλος ογκόλιθος της κρητικής μουσικής, ο Θανάσης Σκορδαλός, που τον ξεπροβόδισε με τη λύρα του στην τελευταία του κατοικία, τραγουδώντας: «Στον κάτω κόσμο που θα πας, ετοίμασε το χώμα, για να δεχτεί με τον καιρό και το δικό μου σώμα», όπως κι έγινε λίγα χρόνια αργότερα.

H ιστορία του

Ο Κώστας Μουντάκης (Μουντόκωστας) γεννήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 1926 στην Αλφά Μυλοποτάμου, αλλά οι βαθιές του ρίζες απλώνονται στον Καλλικράτη Σφακίων Χανίων. Στα πρώτα του βήματα στη λύρα τον καθοδήγησαν ο αδελφός του Νικήστρατος και ο Δημήτρης Καφάτος, ένας άλλος λυράρης από την Αλφά.

Το 1947 διορίστηκε στη Χωροφυλακή και για μερικά χρόνια εργάστηκε στη Χώρα Σφακίων και την Κίσσαμο Χανίων. Οταν μετατέθηκε στην πρωτεύουσα, έπαιζε πότε πότε σε μια ταβέρνα στον Προφήτη Ηλία, στον Πειραιά. Η ταβέρνα ανήκε στον Βαρούχα, ο οποίος έμελλε να γίνει αργότερα πεθερός του. Τότε όμως απαγορευόταν ένας χωροφύλακας να παντρευτεί πριν από τα 35. Ο πεθερός δεν τον ήθελε, επειδή ήταν λυράρης κι έτσι, αναγκάστηκε να κλέψει τη γυναίκα του Κική.

Τα τελευταία χρόνια της θητείας του στη Χωροφυλακή υπηρέτησε στη Βουλή, στην Ασφάλεια Υψηλών Προσώπων, στην προσωπική φρουρά του Σοφοκλή Βενιζέλου. Το '52 αποστρατεύθηκε και εργάστηκε για ένα χρόνο ως εισπράκτορας τελών στην ΕΙΡ. Παράλληλα είχε αρχίσει να παίζει επαγγελματικά και να συνεργάζεται στην Αθήνα με τους αδελφούς Κουτσουρέλλη που παρουσίαζαν τη ραδιοφωνική εκπομπή «Κρητικό Μεσημέρι». Λίγο αργότερα θα διοριστεί υπάλληλος στα λιπάσματα στον Πειραιά.

Κάτι που δεν είναι γνωστό, είναι ότι εκείνη την περίοδο ο Κώστας Μουντάκης υπήρξε πρωτοχορευτής στο Θέατρο Δόρας Στράτου μαζί με τον Μύρωνα Σαπουντζή.

Η φήμη του Κώστα Μουντάκη, σημειώνει ο κ. Παπαδάκης, «μεγάλωσε κυρίως τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, όταν η δισκογραφική παραγωγή αυξήθηκε σημαντικά. Υπήρξε σπουδαίος λυράρης και καλός τραγουδιστής». Ξεχωρίζει τις ερμηνείες του στον «Ξεροστεργιανό Συρτό», τον «Κορφιανό Συρτό», στο ριζίτικο «Ο Διγενής ψυχομαχεί» και στον «Αητό», τραγούδι που έγινε πιο γνωστό στο ευρύ κοινό από τον Νίκο Ξυλούρη. Ενδιαφέρον, λέει, παρουσιάζει και η ερμηνεία του στο τραγούδι «Ρεθεμνιωτοπούλα μου», αφού ο Κώστας Μουντάκης καθιέρωσε στη μεγαλόνησο τα καλαματιανά.

Διαχωρίζει το έργο του κορυφαίου δημιουργού σε δύο περιόδους, από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια ώς το '70 και από τότε μέχρι το τέλος της ζωής του. Στις παλιές του ηχογραφήσεις, υποστηρίζει, το παίξιμό του είναι πιο κοντά στα αρχέτυπα της περιοχής Κισσάμου Χανίων, όπου είχε υπηρετήσει ως χωροφύλακας, ενώ αργότερα κυριαρχούν τα καλολογικά στοιχεία και η τεχνική, η επιτήδευση...

Σκιαγραφώντας την προσωπικότητα του κορυφαίου δημιουργού, ο Λεωνίδας Κλάδος τονίζει ότι «ήτονε ένας απλός άνθρωπος, που έπρεπε να του μιλήσεις ειλικρινά, αλλιώς σε κοίταζε πέρα. Στο Ηράκλειο κάναμε παρέα... Συναντιόμασταν και πηγαίναμε σ' ένα κέντρο στη Χανιόπορτα, να φάμε και να πιούμε. Του άρεσε πολύ το κρασί· είχε και δικά του βαρέλια στο σπίτι...».

Συνεχίζοντας τη διήγησή του, ο Λεωνίδας Κλάδος θεωρεί πως «όλα τα τραγούδια που έχει βγάλει ο Μουντάκης είναι καλά. Και τα νησιώτικα που έχει βγάλει μ' αρέσουν πιο καλά κι απ' τον Πάριο κι όσοι τ' ακούν θα το διαπιστώσουν...».

Με την Ομογένεια

Ο Κώστας Μουντάκης γύρισε όλον τον κόσμο και έπαιξε για τους Κρητικούς, όπου γης. «Γνωριστήκαμε με τον Μουντόκωστα το 1976 στην Αθήνα, στην προσπάθειά μας να ιδρύσουμε ένα Σύλλογο Κρητών Καλλιτεχνών, επειδή δεν υπήρχε ασφαλιστικός οργανισμός» αναφέρει ο Σήφης Λεκάκης, καθηγητής σήμερα της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Κρήτης, που ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Αμερική παίζοντας λύρα.

«Οταν ήρθε με τον Γιάννη Ξυλούρη (Ψαρογιάννη) να παίξουμε στην Αστόρια της Νέας Υόρκης το '79, στις εγκαταστάσεις του Συλλόγου "Ομόνοια", με πρωτοβουλία της Κρητικής Νεολαίας, του θύμισα τη συνάντησή μας, και χάρηκε ιδιαίτερα. Μολονότι ήμουν οπαδός του Σκορδαλού, μου φέρθηκε με πάρα πολύ μεγάλη ευγένεια. Θυμάμαι ότι ξεκίνησε μ' ένα ριζίτικο, το "Αρρώστησα στην ξενιτιά", κι ο κόσμος άρχισε να κλαίει. Την τρίτη και τελευταία βραδιά μας πήγαν σ' ένα ελληνικό κέντρο με μπουζούκια. Μόλις μπήκαμε μέσα η ορχήστρα -καίτοι δεν ήταν Κρήτες - αναγνώρισε τον Μουντάκη και τον παρακάλεσε να τραγουδήσει».

Ο δάσκαλος

Ο Μουντόκωστας υπήρξε και κορυφαίος δάσκαλος στην κρητική λύρα, αλλά το γεγονός ότι ήταν αυτοδίδακτος και δεν ήξερε νότες, του κόστιζε αφάνταστα.

«Γύρω στο 1976, με πρωτοβουλία του Μάνου Χατζιδάκι, ενόσω ήταν διευθυντής του Γ' Προγράμματος με βοηθό την Ελένη Καραΐνδρου, συγκέντρωσαν τους δεξιοτέχνες της παραδοσιακής μουσικής και τους έβαλαν να παραδίδουν μαθήματα στην γκαλερί "Ωρα" στο Σύνταγμα» υπενθυμίζει ο γιος του Κώστα Μουντάκη, Μάνος. Πιανίστας ο ίδιος, είχαν αρχίσει τότε να δημιουργούν μαζί με τον πατέρα του μια μέθοδο, ώστε να επικοινωνούν με μια κοινή μουσική γλώσσα.

«Αυτή τη μέθοδο επικοινωνίας εφήρμοσε ο πατέρας μου και στους μαθητές του, με πρώτο τον Ρος Ντέιλι. Ο Ρος ήξερε άλλα όργανα, αλλά το ρεπερτόριο και την τεχνική στη λύρα τα έμαθε από τον πατέρα μου. Οταν τελείωσαν τα σεμινάρια, ο πατέρας μου ξεκίνησε μόνος του τις Σχολές Λύρας. Αρχισε να παραδίδει μαθήματα στην Παγκρήτιο Ενωση, στο Ηράκλειο, τα Χανιά, το Ρέθυμνο, τη Σητεία...».

Μεταξύ των μαθητών του που έχουν ξεχωρίσει σήμερα, είναι ο Δημήτρης Βακάκης, ο Νεκτάριος Κλωστράκης, ο Ζαχάρης Σπυριδάκης, ο Γιώργος Σκουτέλης, ο Παντελής Φουρφουλάκης...

«Ημουν δέκα χρονώ όταν τον πρωτογνώρισα» θυμάται ο λυράρης Ζαχάρης Σπυριδάκης, από το μουσικό σχήμα «Παλαιινά Σεφέρια». «Είχε έρθει να δώσει μια συναυλία στο νεόκτιστο κλειστό γυμναστήριο της Γλυφάδας. Επαιζα ήδη δύο χρόνια μόνος μου, όταν άρχισε να παραδίδει τα πρώτα μαθήματα λύρας στην Παγκρήτιο Ενωση. Οταν πήγα να μ' ακούσει, του έπαιξα το τραγούδι "Τη μάνα μου την αγαπώ" κι ένα Μαλεβυζιώτη, όπως τον έπαιζε ο Ξυλούρης. "Θα 'ρθεις εδώ να δουλέψουμε παρέα" μου είπε. Μου έκανε τρομερή εντύπωση. Με αντιμετώπισε σαν συνεργάτη!

Υπήρξε για μένα δάσκαλος, καθοδηγητής, πατέρας», συνεχίζει ο κ. Σπυριδάκης. «Αγαπούσε πάρα πολύ τα παιδιά και είχε τεράστια αποθέματα υπομονής. Οσοι μαθητές του πίστευε ότι θα προχωρήσουν, τους έπαιρνε μαζί του σε παρέες. Ηθελε να μας δείξει την αμεσότητα της παρέας· πώς δένει με τη μουσική στην Κρήτη. Οταν του είπα κάποτε ότι έχω αποφασίσει να γίνω επαγγελματίας μουσικός και θέλω να παρατήσω το σχολείο, με αποθάρρυνε: "Αν θέλεις να γίνεις καλός μουσικός και να 'χει κύρος η δουλειά σου, πρέπει να συνεχίσεις τις σπουδές σου", μου είπε».

Το '96 ο Μάνος Μουντάκης, πραγματοποιώντας το ανεκπλήρωτο όνειρο του πατέρα του, ίδρυσε στο πατρικό σπίτι, στον Εσταυρωμένο Ρεθύμνου, το ομώνυμο Ωδείο Κρητικής Μουσικής. Σήμερα, δέκα χρόνια μετά το θάνατο του Κώστα Μουντάκη, στο Ωδείο διδάσκονται λύρα περισσότεροι από 100 μαθητές. Και η προσφορά του στην κρητική μουσική συνεχίζεται...
Η δισκογραφία του

* 1966: Η Κρήτη τραγουδάει
* 1966: Κρήτη μου Λεβεντομάνα
* 1967: Κρητικός γάμος
* 1970: Η μάχη της Κρήτης - Κρητικά νακλιά
* 1971: Οι μεγάλες επιτυχίες του Κώστα Μουντάκη
* 1972: Ο Κώστας Μουντάκης στα καινούργια του τραγούδια
* 1973: Ελληνικά δημοτικά τραγούδια
* 1974: Ξεφάντωμα
* 1976: Αναφορά στον Καζαντζάκη
* 1976: Original cretan mysic (Instrumental)
* 1977: Ο μεγάλος Κρητικός
* 1978: Οι μερακλήδες
* 1981: Ο Πρωτομάστορας
* 1982: Πρωτομάστορες
* 1983: Η Κρητική αναγέννηση
* 1984: Έτσι τραγουδάει η Κρήτη 1
* 1985: Έτσι τραγουδάει η Κρήτη 2
* 1988: Στον Ψηλορείτη θ΄ανέβω
* 1991: Αφιέρωμα στον μεγάλο Κρητικό
* 1992: Αφιέρωμα στον μεγάλο δάσκαλο'
* 1994: Για πάντα
* 1995: Αφιέρωμα
* 1996: Τα ραδιοφωνικά
* 1999: Cretan folk song and dances
* 2002: Σπάνιες ζωντανές ηχογραφίσεις
* 2006: Ριζίτικα

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου